W dzisiejszych czasach chyba niewielu z nas wyobraża sobie możliwość życia bez energii elektrycznej. Energia elektryczna stała się nieodzownym elementem codziennego funkcjonowania niemal każdej społeczności. Na rynku energetycznym w ciągu ostatniej dekady zaistniały dość poważne zmiany organizacyjne i prawne. Rośnie także świadomość prawna obywateli. Administratorzy, zarządcy nieruchomości a często także pojedynczy mieszkańcy i odbiorcy energii elektrycznej coraz dokładniej analizują wybór konkretnego dostawcy mediów, w oparciu o koszty z tym związane. Niestety coraz bardziej skomplikowana rzeczywistość, konkurencyjność na rynku energii sprawia, iż coraz częściej powstają wątpliwości i spory, dotyczące sposobu funkcjonowania, postępowania dystrybutorów i sprzedawców energii. Myślę, że warto pokusić się o krótkie zestawienie problemów, dotyczących szeroko rozumianej branży energetycznej, które na co dzień dotykają nie tylko podmiotów zawodowo zajmujących się administrowaniem czy zarządzaniem nieruchomościami, ale także poszczególnych właścicieli lokali, nieruchomości.

Z dniem 1 lipca 2007 roku w Polsce nastąpiło pełne otwarcie rynku energii elektrycznej. Od tej chwili wszyscy odbiorcy, zarówno duże korporacje jak i odbiorcy indywidualni, mogą swobodnie wybierać sprzedawców energii. Z drugiej strony dla przedsiębiorstw energetycznych zrodził się zakaz łączenia działalności dystrybucyjnej oraz sprzedaży energii – działalność spółek została rozgraniczona na handlową (sprzedaż energii) i przesyłową (dostarczanie energii). Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne wprowadza więc zasadę TPA (third Party Access), w myśl której osoba zamieszkująca dla przykładu w Gdańsku może korzystać z usług dostawcy z województwa Podkarpackiego.

Taki stan rzeczy skutkuje koniecznością stosowania w obrocie dwóch odrębnych i niezależnych umów – umowy sprzedaży energii oraz umowy jej dystrybucji. Korzyścią takiego rozwiązania jest to, iż ewentualna zmiana sprzedawcy energii nie powinna wpływać na treść umowy dystrybucyjnej. Oczywiście, możliwość wyboru sprzedawcy czy dystrybutora energii jest prawem a nie obowiązkiem odbiorcy końcowego. W przypadku braku wyboru sprzedawcy energii usługi świadczone będą przez dotychczasowego przedsiębiorcę energetycznego – tzw. sprzedawcę z urzędu.

Jednym z częściej spotykanych problemów, nie tylko zresztą towarzyszących branży energii elektrycznej, jest problem prawidłowego i zgodnego z wymogami formalnymi zawierania umów na świadczenie usług pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami. Konsumenci, którymi są wszakże w znacznej mierze właściciele lokali i członkowie wspólnot mieszkaniowych, mają zagwarantowane pewne specyficzne, dodatkowe uprawnienia, które mają chronić sferę ich interesów prawnych. Jednym z przejawów tejże ochrony jest ustawowo zagwarantowane prawo do odstąpienia od umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa (czyli np. w domu Klienta). Niejednokrotnie zdarza się bowiem, iż przedstawiciele czy pracownicy różnych przedsiębiorstw, w tym m.in. energetycznych, odwiedzają nas proponując zawarcie umowy. Istotą problemu, na co wskazuje w swych postępowaniach Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jest brak informowania konsumentów przez przedsiębiorców o przysługującym im uprawnieniu do odstąpienia w terminie 10 dni od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa oraz brak wręczania wzoru oświadczenia o tymże odstąpieniu (wręczenie wzoru oświadczenia o odstąpieniu jest również obowiązkiem przedsiębiorcy). Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów otrzymuje wiele skarg, dotyczących uchybień przedsiębiorców w zakresie wspomnianych powyżej obowiązków informacyjnych. Zawierając zatem umowę w domu, podczas wizyty przedstawiciela przedsiębiorcy, warto pamiętać o przysługujących konsumentom uprawnieniach i skorelowanych z nimi obowiązkach naszych kontrahentów.

Sporo wątpliwości ze strony odbiorców energii, jak również zastrzeżeń ze strony UOKiK budzi także stosowana przez przedsiębiorców energetycznych praktyka, polegająca na uzależnianiu wznowienia dostarczania energii, po jej wcześniejszym odcięciu z powodu zaległości w płatnościach, od uiszczenia przez konsumenta dodatkowych opłat np. opłaty za wznowienie w wysokości kilkuset złotych czy też opłaty za wezwanie do zapłaty w wysokości kilkudziesięciu złotych. Należy podkreślić, iż zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 3a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne przedsiębiorstwo energetyczne ma prawo wstrzymać dostawę energii elektrycznej w przypadku, gdy odbiorca zwleka z zapłatą należności za zużytą energię co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności, pomimo uprzedniego powiadomienia go na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i wyznaczenia dodatkowego, dwutygodniowego terminu do zapłaty należności. Ponadto, przedsiębiorca energetyczny ma obowiązek wznowić dostawę energii wstrzymaną wcześniej z powodu, o którym mowa powyżej, niezwłocznie po ustaniu przyczyny wstrzymania dostaw. Oznacza to, że jedynym warunkiem do wznowienia dostawy energii jest uregulowanie przez odbiorcę zaległych należności. Przedsiębiorca nie powinien więc dodatkowo uzależniać możliwości wznowienia dostaw od uiszczenia dodatkowych opłat z tym związanych..

Sporo wątpliwości budzi również kwestia zmian taryf i warunków dostaw energii przez przedsiębiorcę energetycznego. Należy wskazać, iż również i ta problematyka jest precyzyjnie opisana w ustawie Prawo energetyczne, przedsiębiorca energetyczny nie ma tutaj więc dowolności co do częstotliwości wprowadzanych zmian oraz ich zakresu. Przedsiębiorca ma obowiązek poinformowania o planowanych zmianach taryf – nowa taryfa wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Po jej zatwierdzeniu podlega ona ogłoszeniu w biuletynie URE. Dopiero po przeprowadzeniu takiej procedury może być wprowadzona do stosowania, przy czym nowa taryfa nie może zacząć obowiązywać wcześniej niż przed upływem 14 dni od daty jej publikacji i nie później niż w ciągu 45 dni.

Przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek poinformowania odbiorców o zmianie taryfy, bowiem odbiorcy nie muszą godzić się na zmiany umowy z przedsiębiorstwem (taryfa stanowi wszakże część umowy zawartej pomiędzy odbiorcą a przedsiębiorstwem energetycznym). Należy zatem wskazać, iż zgodnie z ogólnymi zasadami, dotyczącymi zmiany wzorców umów, a wyrażonymi w Kodeksie cywilnym (art. 384 i nast. KC), wzorzec wydany w trakcie trwania umowy o charakterze ciągłym wiąże drugą stronę co do zasady jedynie wtedy, gdy został jej odpowiednio doręczony lub ogłoszony. Ponadto odbiorca ma w takiej sytuacji możliwość skorzystania z przysługującego mu prawa wypowiedzenia umowy zawartej z przedsiębiorstwem. Uprawnienie to może zostać zrealizowane w najbliższym terminie wypowiedzenia.

Na zakończenie warto poczynić kilka uwag, dotyczących możliwości żądania od odbiorcy przez przedsiębiorstwo energetyczne zbudowania sieci i nieodpłatnego przekazania mu prawa własności tejże sieci. Żądanie takie nie ma podstaw prawnych i jest nieuzasadnione. Niemniej jednak należy mieć na uwadze regulację art. 49 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którą urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Oznacza to, iż urządzenia te, będąc przyłączonymi do sieci przedsiębiorstwa, stanowią jego własność, nie zaś własność właściciela gruntu, na którym się znajdują. Ustawodawca przewiduje jednak rekompensatę dla osoby, która poniosła koszty budowy takich urządzeń – może ona żądać od przedsiębiorcy, który przyłącza takie urządzenia do swojej sieci, nabył prawo własności tychże urządzeń za odpowiednim wynagrodzeniem.

Wydaje się jednak, iż znacznie częściej mamy do czynienia z sytuacją, w której to przedsiębiorstwo, na wniosek odbiorcy zainteresowanego dostawami, we własnym zakresie buduje czy modernizuje sieć dystrybucyjną. Przedsiębiorstwo w takim wypadku kalkuluje wydatki z tym związane w ramach swojej własnej działalności gospodarczej, co nie oznacza jednak brak jakichkolwiek obciążeń po stronie odbiorcy. W takim wypadku stosowana jest opłata za przyłączenie, której wysokość ustala się w oparciu o ściśle określone zasady, opisane w art. 7 ust. 8 Prawa energetycznego.